Malarz, rysownik, pedagog. Urodzony w rodzie Żuławskich, z którego pochodzili znani literaci, artyści, muzycy i filmowcy. W l. 1914-1924 mieszkał z matką Zofią (z domu Richter) i młodszym bratem Rafałem w willi „Łada” w Zakopanem u swojego wuja Jerzego Żuławskiego. Szczególna więź i pasje (taternictwo, żeglarstwo i sztuka) łączyły go z kuzynem, również artystą malarzem – Markiem Żuławskim. W historii taternictwa Jacek Żuławski zapisał się dzięki pierwszym przejściom m.in. zachodnią ścianą Turni nad Drągiem (ze Stanisławem Grońskim i Hanną Żuławską) w 1930 r. oraz w tym samym roku „kantem” Mnicha (z Justynem Wojsznisem, Heleną Dębińską i Hanną Żuławską).

W 1927 r. zdał maturę w warszawskim gimnazjum i rozpoczął studia w krakowskiej ASP, uczęszczając do pracowni Wojciecha Weissa oraz Stanisława Jarockiego. Dwa lata później przeniósł się do Warszawy, gdzie kontynuował naukę w Szkole Sztuk Pięknych. Dyplom z malarstwa sztalugowego uzyskał w 1934 r. Zdał również egzamin pedagogiczny. W listopadzie tego samego roku wyjechał do Paryża. W l. 1935-1937 przebywał tam na stypendium rządu francuskiego, gdzie uczył się pod okiem Józefa Pankiewicza. Podczas pobytu w Paryżu odbył podróż do Włoch i rejs po Morzu Śródziemnym. 28 czerwca 1938 r. w Paryżu zawarł związek małżeński z Hanną [Anną] Jasińską – malarką i ceramiczką, którą poznał podczas studiów w warszawskiej ASP. Małżeństwo opuściło Paryż w październiku tego samego roku.

Z Wybrzeżem związany był od 1938 r. Przez ponad rok pracował jako nauczyciel reklamy i kaligrafii w Gimnazjum Handlowym w Gdyni. W tym czasie rozwijał swoją pasję żeglarską – żeglował po Morzu Północnym i Bałtyku. Po wojnie uzyskał patent kapitana jachtowego. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie, gdzie podejmował się różnych prac m.in. jako nauczyciel w żeńskim Gimnazjum Kupieckim, introligator, piekarz i malarz pokojowy. Działał wraz z ojcem Zygmuntem (politykiem PPS, posłem na Sejm i przyrodnikiem) w ruchu oporu m.in. jako łącznik Związku Walki Zbrojnej. Jego brata Rafała przez trzy lata więziono w obozach – Auschwitz, Buchenwaldzie i Dachau. Sam Żuławski został aresztowany podczas Powstania Warszawskiego, lecz szczęśliwie uciekł z transportu. Pod koniec wojny mieszkał w Krakowie i Lublinie. Od lutego 1945 r. przebywał w Domu Pracy Twórczej w Łańcuchowie, gdzie wraz z innymi artystami wykonał polichromie w tamtejszym kościele. W sierpniu tego roku uczestniczył w I Ogólnopolskim Walnym Zjeździe ZPAP w Krakowie, jesienią wraz z Hanną Żuławską, Januszem Strzałeckim, Marianem Wnukiem, Józefą Wnukową, Juliuszem Studnickim i Krystyną Ładą-Studnicką współzakładał Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie, którego inauguracja nastąpiła 15 października 1945 r. Współorganizował również Okręg Gdański ZPAP. W 1948 r. wyjechał na dwa miesiące do Anglii i Szkocji.

Umiejętności techniczne zdobyte podczas studiów w warszawskiej uczelni, w pracowniach malarstwa dekoracyjnego i monumentalnego Felicjana Szczęsnego Kowarskiego oraz Leonarda Pękalskiego, wykorzystał w malarstwie ściennym odbudowywanych powojennych budynków Warszawy i Gdańska. Wraz z żoną uczestniczył w pracach malarskich elewacji kamienic na Starym Mieście i Nowym Mieście w Warszawie. Od 1952 r. pełnił funkcję głównego projektanta kompozycji malarskich fasad kamienic ulicy Długiej i Długiego Targu w odbudowywanym Gdańsku. Pod koniec lat 60. XX w. grupa artystów z PWSSP w Gdańsku przystąpiła do prac rekonstrukcyjnych wnętrz Ratusza Głównego Miasta Gdańska. Żuławski odpowiadał za projekt marmurowej posadzki Sali Białej oraz realizację malowideł: fryzu Sali Białej i sklepień w Sali Zodiakalnej.

Jacek Żuławski był zatrudniony w Instytucie Sztuk Plastycznych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie od 1 października 1945 r. Początkowo prowadził zajęcia rysunku wieczornego i liternictwa. Od 1946 r. prowadził Pracownię Malarstwa Architektonicznego, a od 1965 r. był opiekunem Pracowni Dyplomowej Malarstwa Sztalugowego. W roku akademickim 1949/1950 został Zastępcą Rektora. Od 1956 r. był profesorem nadzwyczajnym Uczelni. W l. 1958-1968 pełnił funkcję Kierownika Katedry Malarstwa. W 1973 r. wyjechał w podróż do Grecji. Po przejściu na emeryturę w 1974 r. przeprowadził się do Warszawy, rok później odbył podróż do Hiszpanii. Zmarł 26 listopada 1976 r. w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Malował martwe natury, akty, sceny rodzajowe, portrety i pejzaże, głównie w technice olejnej. Najbardziej zasłynął dzięki realizacjom malarstwa monumentalnego. Projektował również tkaniny – szczególnie w ostatnich latach swojego życia. Tworzył grafiki m.in. drzeworyty do poematu „Niobe” Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, rysunki satyryczne do „Marysieńki Sobieskiej” Tadeusza Boya-Żeleńskiego oraz rysunki do „Plutonu Wacka hutnika” Wandy Żółkiewskiej. Pasjonował się mitologią i starożytną Grecją – co przełożyło się na ikonografię dzieł artysty. Zainteresowanie malarstwem francuskim znalazło natomiast odzwierciedlenie na płótnach malarza – zorientowanych na plamach barwnych, a nie temacie. Ten odgrywał za to główną rolę w rysunkach nawiązujących często do satyry, fantastyki, groteski, komedii dell’arte i mitologii.

Wystawy

Wystawy indywidualne (wybór):

• 1934 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa
• 1935 – Gazette des Beaux Arts, Paryż
• 1937 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa
• 1953 – Sopot
• 1954 – Zachęta, Warszawa
• 1959 – Zachęta, Warszawa
• 1964 – BWA, Gdynia
• 1964 – Galeria MDM, Warszawa
• 1969 – XXII Festiwal Sztuk Plastycznych, BWA, Sopot
• 1969 – Galeria Miejska Arsenał, Poznań
• 1970 – BWA, Opole
• 1970 – Pałac Sztuki, Kraków

Wystawy zbiorowe (wybór):

• 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939 – salony Instytutu Propagandy Sztuki, Warszawa
• 1938 – Exposition de six peintres polonais, Galerie Bernheim-Jeune, Paryż
• 1950 – I Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa
• 1951 – II Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa
• 1952 – III Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Warszawa
• 1956 – Wystawa prac artystów ZPAP: Jacka Żuławskiego, Krystyny Łady-Studnickiej, Józefy Wnukowej i Adama Smolany, Sopot
• 1959 – Wystawa 28 malarzy i rzeźbiarzy z Wybrzeża, Sopot
• 1961 – Wystawa Malarstwa w XV-lecie PRL, Warszawa
• 1964 – II Festiwal Polskiej Sztuki Współczesnej, Szczecin
• 1964 – Rzeźba, grafika, malarstwo, 20 lat PRL w twórczości plastycznej, Sopot
• 1965 – Malarstwo XX-lecia PRL, Bydgoszcz
• 1965 – Porównania I, XVIII Festiwal Sztuk Plastycznych, Sopot
• 1967 – Porównania II, XX Festiwal Sztuk Plastycznych, Sopot
• 1969 – Porównania III, XXII Festiwal Sztuk Plastycznych, Sopot
• 1971 – Trzy pokolenia. ABC malarstwa Wybrzeża, Sztum, Elbląg, Wejherowo
• 1971 – Twórcy szkoły sopockiej, Pałac Opatów w Oliwie, Gdańsk
• 1972 – 25 lat malarstwa Wybrzeża Gdańskiego w PRL, XXV Festiwal Sztuk Plastycznych, Sopot
• 1975 – Salon Sztuki Współczesnej, Warszawa
• 1976 – Salon Sztuki Współczesnej, Warszawa

Wystawy pośmiertne (wybór):

• 1982 – Wystawa rysunków w galerii GTPS, Gdańsk
• 1983 – Malarze i rzeźbiarze sopoccy 1945-1983, Galeria Sztuki BWA, Sopot
• 1992/1993 – Hanna i Jacek Żuławscy, Galeria Appendix, Warszawa
• 2013 – Hanna i Jacek Żuławscy. Malarstwo i Ceramika, Sopocki Dom Aukcyjny, Sopot
• 2015 – Szkoła sopocka. Między sztuką a polityką, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot
• 2017/2018 – Pierwsza dekada. (Po burzy nad starym światem), Muzeum Narodowe w Gdańsku
• 2024 – Kolory życia. Hanna i Jacek Żuławscy, Galeria Miejska BWA, Bydgoszcz

Projekty i realizacje (wybór)

• 1931 – Szkice do dzieła Wioślarze Felicjana Szczęsnego Kowarskiego
• 1938/1939 – Polichromia świetlicy koszar w Gdyni-Redłowie z fryzem przedstawiającym historię wojska polskiego (niezachowana)
• 1938 – Sgraffito w kaplicy szpitalnej Szpitala Sióstr Miłosierdzia w Gdyni -wspólnie z Hanną Żuławską (niezachowane)
• 1945 – Polichromia Ostatnia Wieczerza w kościele w Łańcuchowie (niezachowana)
• 1948 – Rysunki do książki Pluton Wacka hutnika Wandy Żółkiewskiej
• 1949 – Polichromie w foyer Teatru Polskiego w Bydgoszczy – wspólnie z Romanem Madeyskim
• 1945/1946 – Malowidło ścienne Gdańszczanie podejmują Arciszewskiego w stołówce Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku – wspólnie z Juliuszem Studnickim i Januszem Strzałeckim (niezachowane)
• 1951 – Mozaika z przedstawieniem Neptuna w sadzawce przy Pałacu Prezydium Rady Ministrów PRL w Warszawie (obecnie Pałac Prezydencki) – wspólnie z Hanną Żuławską (niezachowana)
• 1953 – Sgraffito z portretem Piotra Skargi na frotowej elewacji i ornamentami na wykuszu bocznej elewacji kamienicy nr 2 przy Rynku Starego Miasta w Warszawie – wspólnie z Hanną Żuławską
• 1953 – Sgraffito geometryczne i figuralne z głową Hugona Kołłątaja oraz fryzem ze sceną weselną na kamienicy nr 21a przy Rynku Starego Miasta w Warszawie – wspólnie z Hanną Żuławską
• 1953 – Fryz sgraffitowy Flisacy w foyer dawnego kina Leningrad w Gdańsku ze scenami rodzajowymi w historycznym Gdańsku (niezachowany)
• Sgraffito na bocznej elewacji Domu Uphagena od strony ul. Pocztowej w Gdańsku (niezachowane)
• 1954 – Dekoracja malarska fasady kamienicy przy ul. Długi Targ 8 w Gdańsku – wspólnie z Marią Leszczyńską
• 1956 – Projekt i realizacja polichromii ściany lodowiska w hali Torwar w Warszawie – wspólnie z Hanną Żuławską i Romanem Madeyskim (niezachowana)
• 1957 – Projekt kołtryny Ptaki Wielkanocne wykonanej w Zakładzie Naukowym PWSSP w Sopocie
• 1958 – Mozaika Szybkość z pegazami w hallu Dworca Głównego w Gdyni – wspólnie z Hanną Żuławską, Edwardem Roguszczakiem, Zbigniewem Alkiewiczem i Bohdanem Kiziorkiem
• 1959/1960 – Projekty kostiumów do baletu Harnasie Karola Szymanowskiego wystawianego w 1960 r. w Państwowej Operze i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku
• 1968 – 12 drzeworytów do poematu Niobe Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
• 1969 – Malowidła znaków zodiaku, Neptuna i syren na sklepieniach beczkowych Sali Zodiakalnej Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku
• 1969 – Rysunki satyryczne do Marysieńki Sobieskiej Tadeusza Boya-Żeleńskiego
• 1965-1970 – Projekt marmurowej posadzki w Sali Białej Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku oraz portrety królów polskich i fryz malarski w tej sali o tematyce walk polsko-krzyżackich
• 1972 – Projekty serii tkanin Oświadczyny i Pojedynek do przedstawień teatralnych
• 1976 – Projekt gobelinu Dar Pomorza dla Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni – wspólnie z Józefą Wnukową

Nagrody i odznaczenia

• 1933 – II nagroda dla młodych twórców uczestniczących w obozach im. Karola Stryjeńskiego
• 1934 – II nagroda w konkursie na polichromie wnętrza Kościoła w Chełmie (wspólnie z Felicjanem Kowarskim)
• 1938 – I nagroda za projekt malowidła Apoteoza Gdyni do Komisariatu Rządu w Gdyni
• 1948 – I nagroda Ministra Kultury i Sztuki za mozaikę Piłka nożna wykonaną na Konkurs Olimpijski (wspólnie z Hanna Żuławską, Romanem Madeyskim i Januszem Bielskim)
• 1949 – I nagroda za projekt i realizację polichromii w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (wspólnie z Romanem Madeyskim)
• 1949 – Nagroda Miejskiej Rady Narodowej Gdańska
• 1952 – Zespołowa Nagroda Państwowa III stopnia w dziedzinie literatury i sztuki za obraz Pierwszomajowa manifestacja w 1905 roku (wspólnie z Krystyną Ładą-Studnicką, Teresą Pągowską, Juliuszem Studnickim, Stanisławem Teisseyre, Józefą Wnukową, Janem Wodyńskim i Hanną Żuławską)
• 1953 – Zespołowa Nagroda Państwowa II stopnia za twórczy wkład i realizację polichromii Rynku Starego Miasta w Warszawie
• 1953 – III nagroda w konkursie na projekt stacji metra Plac Teatralny w Warszawie (wspólnie z Hanną Żuławską, Józefą Wnukową, Lechem Kadłubowskim, Juliuszem Studnickim, Włodzimierzem Padlewskim i Wiktorem Tołkinem)
• 1954 – Srebrny Krzyż Zasługi
• 1955 – Złoty Krzyż Zasługi
• 1955 – Medal 10-lecia Polski Ludowej
• 1955 – Indywidualna Państwowa Nagroda II stopnia w dziedzinie sztuki
• 1956 – Nagroda WRN w Gdańsku w dziedzinie plastyki
• 1959 – I nagroda za projekt elewacji Banku Polskiego w Warszawie
• 1960 – I nagroda za projekt memoriału zamachu na „Café Club” w Warszawie
• 1960 – Odznaka „Za zasługi dla Gdańska”
• 1967 – Nagroda I Stopnia Ministra Kultury i Sztuki
• 1973 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Źródła

Archiwum ASP w Gdańsku.

Wystawa malarstwa Jacka Żuławskiego, [katalog wystawy], Zachęta, Warszawa 1959.

I. Huml, Życiorys sopockiej tkaniny, „Projekt”, 1963, nr 6.

Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Gdańsku, 1945-1965, red. J. Wnukowa, Gdańsk 1965.

J. Kaczmarski, Jacek Żuławski, „Przegląd Artystyczny”, 1965, nr 2.

I. Witz, Plastycy Wybrzeża, Gdańsk 1969.

Jacek Żuławski, oprac. H. Żuławska, Gdańsk 1987.

Marek i Jacek Żuławscy, malarstwo, rysunek, red. W. Zmorzyński, Gdańsk 2002.

J. Kriegseisen, Artyści namalowali, a ktoś zamalował, czyli potrzeba natury utylitarnej, w: Juliusz Studnicki (1906-1978). Twórcy i założycie Szkoły Sopockiej, red. A. Zagrobelny, Sopot 2015.

J. Friedrich, Powojenna dekoracja Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku i jej uwikłanie w historię i politykę, w: Od ratusza do muzeum. Początki Muzeum Gdańska 1970-1989, red. E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk 2020.

A. Zagrobelny, Mozaiki i malarskie dekoracje we wnętrzach Dworca PKP w Gdyni – przyczynek do badań nad sztuką monumentalną Pomorza po 1945 r., w: Rzeczy piękne. Studia z dziejów historii sztuki, kultury i architektury dedykowane pamięci Doktora Jacka Kriegseisena, Gdańsk 2024.

Oprac. Joanna Dubielska