Malarka, ceramik i pedagog. Hanna, a właściwie Anna Klementyna Żuławska, córka Wandy z domu Punch i Józefa Jasińskiego, urodziła się w rodzinie z tradycjami inteligenckimi i artystycznymi (ojciec był rzeźbiarzem, zaś stryj Piotr malarzem, członkiem stowarzyszenia „Pro Arte”). W latach 1930-1934 studiowała w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, miedzy innym w pracowniach profesorów Felicjana Szczęsnego Kowarskiego, Leonarda Pękalskiego oraz Tadeusza Pruszkowskiego. Podczas studiów poznała swojego przyszłego męża Jacka Żuławskiego. W listopadzie 1933 roku razem z nim uczestniczyła w swej pierwszej wystawie zbiorowej w Instytucie Propagandy Sztuki, uprzednio otrzymawszy- jedną z dwóch równorzędnych – II Nagrodę dla młodych artystów uczestniczących w obozach letnich imienia Karola Stryjeńskiego. W latach studenckich Hanna Żuławska przeżywała okres fascynacji twórczością członków Komitetu Paryskiego i Pierre’a Bonnarda oraz Paula Cezzane’a co zaowocowało wyjazdem pary artystów na stypendium do Paryża w 1935 roku. W Paryżu artystka pobierała nauki w pracowni malarskiej Józefa Pankiewicza, malowała widoki miasta,  zwiedzała muzea i prowadziła ożywione życie towarzyskie. W maju 1938 roku w prestiżowej paryskiej galerii Bernheim Jeune (znanej z wystaw Bonnarda, Cezzana, van Gogha, Chagalla czy Pankiewicza)  przy Avenue Matignontodbyła się wystawa pod nazwą „Exposition de six peintres polonaise”. Prezentowała dorobek  Żuławskich i kilku innych malarzy (m. in. Krystyny Łady i Juliusza Studnickiego). Hanna z niewielkimi przerwami (w 1936 roku np. przyjechała z narzeczonym do Warszawy, aby wystawić 21 prac na wystawie w Instytucie Propagandy Sztuki) przebywała w Paryżu do 1938 roku, jednak bieda i brak zleceń malarskich zmusił narzeczonych do powrotu do Polski. Wcześniej, 28 czerwca 1938 roku, Żuławscy wzięli ślub i pojechali na trzy tygodnie do Włoch.

W Polsce nowożeńcy zamieszkali jesienią tego roku w Gdyni, gdzie Żuławska podjęła pracę nauczycielki rysunku w gimnazjum krawieckim, nawiązując jednocześnie kontakty ze środowiskiem artystycznym tego miasta. W 1938 artyści przystąpili do gdyńskiego oddziału Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków i czynni uczestniczyli w jego wystawach aż do wybuchu II wojny światowej. W pierwszej połowie 1939 roku Hanna brała udział w konkursie na dekorację hali Dworca Głównego w Warszawie, przystąpiła również do konkursu na polichromię kościoła w Chełmnie a jej projekt otrzymał wyróżnienie.

W czasie okupacji hitlerowskiej Żuławscy najpewniej przebywali w Warszawie; w listopadzie 1944 artystka przyjechała do Łańcuchowa pod Lublinem (Jacek dołączył do niej po wyzwoleniu Krakowa), gdzie zatrzymała się w domu twórczym razem z m. in. Józefą Wnukową i Stanisławem Teisseyre.

Jesienią 1945 roku Hanna i Jacek Żuławscy, Juliusz Studnicki, Krystyna Łada-Studnicka, Janusz Strzałecki oraz Józefa i Marian Wnukowie powołali w Sopocie Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych. Z końcem roku zmieniono nazwę uczelni na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Hanna Żuławska, posiadająca od 1938 r. jedynie absolutorium warszawskiej uczelni,  zatrudniona została na Uczelni w charakterze starszego asystenta, a następnie adiunkta. Początkowo pracowała w pracowni rysunku ogólnego, później w pracowni malarstwa prof. Janusza Strzałeckiego. W 1947 Rada Wydziału Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na wniosek Komisji Egzaminacyjnej przyznała artystce 18 października dyplom ASP w Warszawie ze specjalnością „malarstwo”. Dyplom został obroniony w pracowni prof. Kowarskiego. W grudniu 1947 prace Żuławskiej zaprezentowano na III Ogólnopolskim salonie w Poznaniu.

W PWSSP w Sopocie zajęła się utworzeniem pracowni specjalistycznej ceramiki, w której prowadziła zajęcia dla studentów III, IV i V roku Wydziału Malarstwa i Rzeźby. Otrzymała I nagrodę (w zespole wraz z Jackiem Żuławskim i Romanem Madeyskim) na konkursie olimpijskim za mozaikę o tematyce sportowej pt. „Piłka nożna”. Jednocześnie, wraz z mężem, stworzyła projekt oraz wykonała mozaiki ceramiczne (32 m²) dna sadzawki w Prezydium Rady Ministrów w Warszawie. W 1951 r. na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki Sopoccy Artyści (Żuławscy, Teresa Pągowska, Krystyna Łada-Studnicka, Juliusz Studnicki, Józefa Wnukowa, Stanisław Teisseyre) pokazali grupowy, propagandowy obraz o wymiarach 300-557 cm zatytułowany „Manifestacja pierwszomajowa 1905 roku”. Prócz tego Żuławska zaprezentowała swoje własne płótno „Z walk o przyczółek czerniakowski”.

W  latach 1951-1952 , wraz z zespołem uczniów, wykonała na potrzeby prestiżowej realizacji w podcieniach kamienic  Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej monumentalne mozaiki przedstawiające „cztery pory roku: lato, wiosnę, jesień i zimę” (a tak naprawdę wizję bezklasowego socjalistycznego społeczeństwa). Realizację poprzedziła otwarta 22 VII 1951 r., ciesząca się dużym zainteresowaniem,  ekspozycja pt. „Szczegół ceramiczny w architekturze” prezentująca projekty dla MDM-u. Była także autorką warszawskich  mozaik dekorujących wnętrze baru „Złota Kurka” i tarczy zegara słonecznego na wieży domu przy ul. Nowy Świat.

W latach 1953-1955 Hanna Żuławska prowadziła prace realizacyjne nad wystrojem kamienic przy ulicy Długiej (m. in. 67, 72) w Gdańsku, gdzie wykonała wraz z zespołem absolwentów PWSSP szereg elewacji w technikach sgraffito i fresku, prowadziła także nadzór nad tworzonymi  dla kamienic Długiego Targu elementami ceramicznymi: medalionami i mozaikami. Jednocześnie uczestniczyła w pracach przy odbudowie Starego i Nowego Miasta w Warszawie, projektując polichromię i wykonując elewacje kamienic (m. in. kamienice Borbachowska,  Klucznikowska, Freta 15/17)

W październiku 1956 w miejscowości Kadyny, pod przywództwem Żuławskiej powstały zakłady ceramiczne zrzeszające byłych i obecnych studentów PWSSP w Gdańsku. Twórczość ceramików prezentowano w warszawskich „Desie” i „Zachęcie”. W 1957 r. artystka wraz z zespołem wykonała ponad 200 wzorów ceramicznych, które pokazano latem tego roku w galerii „Kordegarda” w Warszawie i na Dworze Artusa w Gdańsku.  Pracowała również nad projektami polichromii Stadionu Sportowego „Torwar” w Warszawie, którą zrealizowała w technice fresku (160 m²).

Ponieważ od kilku lat Żuławska cieszyła się opinią wybitnej polskiej ceramiczki i prekursorki w tej dziedzinie, jej twórczość pokazywana była na licznych wystawach krajowych i zagranicznych (między innymi w 1959 r. w Gmunden w Austrii).

22 czerwca 1963 r. w warszawskiej galerii „Kordegarda” otwarta została wystawa malarstwa i ceramiki, prezentująca obrazy olejne z lat 1960- 1963, przedstawiające przede wszystkim pejzaże górskie („Potok”, „Staw”, „Wodospad”). Pokazano również cykl ceramik „Torsy” (od 1962 r.), m. in. „Wojownik”, „Orestes”, „Tors kobiecy”, „Tors zielony”.

W latach 1964-1966  Hanna Żuławska pełniła funkcję dziekana Wydziału Rzeźby na gdańskiej PWSSP, równocześnie kierując Katedrą Ceramiki Artystycznej. Od 1971 r. przez sześć lat prowadziła pracownię ceramiki artystycznej na Wydziale Malarstwa i Rzeźby. W latach 1969-1971 wykonała dekoracje malarskie Sali Białej i Sali Zimowej w Ratuszu Głównego Miasta w Gdańsku. Od początku lat 70-tych zajęła się tworzeniem cyklów ceramicznych „Ptaki” oraz „Dzień i noc”.

W 1973 r., Żuławska wzięła udział w międzynarodowym plenerze plastyków organizowanym w Kadynach, zainteresowała się tam tematem zagospodarowania gdańskich  przestrzeni otwartych osiedli mieszkaniowych: Żabianki, Zaspy, Piecek-Migowa (place zabaw, elementy małej architektury, ceramiczne realizacje architektoniczne, tzw. „ściany marzeń” powstałe z użyciem szkliw) i warszawskiego osiedla Sadyba (słup graniczny, fontanny, rzeźby ogrodowe).

W tymże roku Rada Państwa przyznała jej za całokształt działań artystycznych Krzyż Zasługi.

Od 30 września 1978, na własny wniosek, artystka przeszła na emeryturę kończąc pracę wykładowcy w gdańskiej PWSSP i przeprowadziła się na stałe do Warszawy (1976 r. zmarł tam Jacek Żuławski).

W późnym okresie twórczości tworzyła obrazy o tematyce obyczajowej, dokumentujące przaśną, szarą socjalistyczną rzeczywistość („Kolejka”, „Autobus”, „Ogonek”,  „Przystanek”, „W remoncie”).

Hanna Żuławska zmarła 26 grudnia 1988 r. w Warszawie, pochowana została na Cmentarzu Powązkowskim.

Wystawy

Wystawy indywidualne:

• 1938 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa, malarstwo
• 1944 – Kawiarnia Plastyków,  Lublin, tempery
• 1945 – Kawiarnia Plastyków, Lublin, malarstwo „Polonia”
• 1948 – Teatr Żydowski, Warszawa, ceramika
• 1963 – Galeria „Kordegarda”, Warszawa, ceramika „Torsy”
• 1967 – Biuro Wystaw Artystycznych, Sopot, malarstwo i ceramika
• 1967 – Dom Artysty Plastyka, Warszawa, malarstwo i ceramika
• 1969 – Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Warszawa, rzeźby ceramiczne
• 1975 – Biuro Wystaw Artystycznych, Olsztyn, malarstwo i ceramika
• 1977 – Salon Sztuki Współczesnej „Desa”, Warszawa, małe formy ceramiczne „Pół żartem, pół serio”
•  1977 – Stowarzyszenie Architektów Polskich, Warszawa, plastyka dla architektury „Dokonania i zamierzenia (architektura-plastyka)”
• 1979 – Galeria „Deploma”, Duseldorf, ceramika
• 1981 – Galeria „Kordegarda”, Warszawa, ceramika „100 figurek”
• 1984 – Galeria Sztuki Sopockiego Biura Wystaw Artystycznych, malarstwo, „Dzień dzisiejszy”

Ważniejsze wystawy zbiorowe krajowe i zagraniczne:

• 1933 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa, malarstwo
• 1934 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa, tempery
• 1934 – Instytut Propagandy Sztuki (wystawa prac kapistów), Warszawa, malarstwo
• 1936 – Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa, malarstwo
• 1937 – „Sześciu malarzy polskich” („Exposition de six peintres polonaise”), Paryż, malarstwo
• 1938 – Instytut Propagandy Sztuki (X Salon Malarstwa), Gdynia, malarstwo
• 1946 – I Wystawa Wiosenna Obrazów i Rzeźb Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, Gdańsk
• 1947 – Salon Zimowy, Kraków
• 1947 – Ogólnopolski Salon Sztuki, Poznań
• 1949 – Klub Młodych Naukowców, Warszawa, ceramika
• 1949 – Festiwal Sztuk Plastycznych, Sopot
• 1951 – II Ogólnopolska Wystawa Plastyki, „Zachęta”, Warszawa
• 1951 – „Zachęta”, Warszawa, „Szczegół Ceramiczny w Architekturze”
• 1952 – I wystawa AWiSD, „Zachęta” Warszawa
• 1954 – IV OWP, „Zachęta”, Warszawa
• 1954 – „Zachęta”, Warszawa, fragmenty ceramiczne z kamienic Gdańskich
• 1954 – Berlin, fragmenty ceramiczne z kamienic gdańskich
• 1955 – Pekin, Wystawa Sztuki Polskiej
• 1957 – Galeria „Kordegarda”, Warszawa, wystawa ceramiki Kadyny
• 1957 – „Dwór Artusa”, Gdańsk, wystawa ceramiki Kadyny
• 1959 – Biuro Wystaw Artystycznych,  Sopot, Ogólnopolska Wystawa Ceramiki
• 1959 – Gmunden, Austria, Międzynarodowa Wystawa Ceramiki
• 1960 – Warszawa, „Wystawa prac studentów Hanny Żuławskiej z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku”
• 1960 – Wrocław, Wystawa Szkła i Ceramiki
• 1960-1961 – Nowy Jork, USA, „Wystawa prac studentów Hanny Żuławskiej z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku”
• 1961 – Muzeum Narodowe, Warszawa, „Malarstwo w XV-leciu PRL”
• 1961 – Pałac Kultury i Nauki, Warszawa, Targi Wzornictwa Przemysłowego
• 1962 – Florencja, Włochy, „Wystawa prac studentów Hanny Żuławskiej z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku”
• 1962 – Biuro Wystaw Artystycznych, Sopot, Salon Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków
• 1962 – „Zachęta”, Warszawa, Wystawa Malarstwa  i Grafiki Okręgu Warszawskiego ZPAP
• 1962 – Muzeum Narodowe, Warszawa, Ogólnopolska Wystawa Malarstwa
• 1962 – Praga, Czechosłowacja, Międzynarodowa Wystawa Ceramiki
• 1963 – Muzeum Narodowe, Gdańsk, Wystawa Ceramiki ze zbiorów MN w Gdańsku
• 1964  – „Zachęta”, Warszawa, „Warszawa w Sztuce”
• 1964 – „Zachęta”, Warszawa, „Ogólnopolska wystawa tkaniny, ceramiki i szkła”
• 1964 – „Zachęta” Warszawa, Wystawa Okręgu Warszawskiego ZPAP, malarstwo
• 1964/1965 – Budapeszt, Praga, Brno, Sofia, Bukareszt – Wystawa Polskiej Sztuki Użytkowej
• 1965 – Gdańsk, Wystawa Prac Współtwórców PWSSP w Gdańsku
• 1965 – „Zachęta”, Warszawa, „20 lat PRL w Twórczości Plastycznej”
• 1966 – Dom Artysty Plastyka, Warszawa, Festiwal Sztuk Pięknych
• 1969 – Faenza, Włochy, XXVIII Międzynarodowy Konkurs Ceramiki Artystycznej
• 1969 – Muzeum Narodowe, Wrocław, „Polska Sztuka Użytkowa w 25-lecie PRL”
• 1970 – Muzeum Narodowe, Warszawa, „Malarstwo w Polsce Ludowej”
• 1970 – Biuro Wystaw Artystycznych, Sopot, „Tworzywo ceramiczne w sztuce artystycznej”
• 1973 – OIKP, Berlin, „Warszawa w Malarstwie”
• 1975 – OIKP, Bratysława,  wystawa malarstwa
• 1975 – MDM, Warszawa, „Warszawa w Sztuce”
• 1977 – Dom Artysty Plastyka, Warszawa, „Małe formy”, wystawa ceramiki, biżuterii i szkła
• 1978 – Vallauris, Francja, Międzynarodowe Biennale Ceramiki Artystycznej
• 1979 – „Zachęta”, Warszawa, „Laureaci Nagród Państwowych i Ministra Kultury i Sztuki przyznanych w 35-leciu”

Wystawy po śmierci:

• 2013 – Sopocki Dom Aukcyjny, malarstwo i ceramika „Hanna i Jacek Żuławscy”
• 2016  – Muzeum Sopotu, zbiorcza wystawa sztuki i pamiątek po artystce „Hanna Żuławska. Twórcy i założyciele Szkoły Sopockiej.

Źródła

Archiwum ASP w Gdańsku.
Instytut Sztuki PAN w Warszawie. Teczka osobowa Hanny Żuławskiej.

Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku. Tradycja i współczesność, red. Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 2005.
Hanna Żuławska (1908-1988). Twórcy i założyciele Szkoły Sopockiej, praca zbiorowa, red. Andrzej Zagrobelny, Sopot 2016.
Jacek Żuławski, praca zbiorowa, red. Hanna Żuławska, Gdańsk 1987.
Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Gdańsku 1945-1965,red. Józefa Wnuk, Gdańsk-Toruń 1965.
Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, red. Aleksander Wojciechowski, Wrocław-Warszawa Kraków-Gdańsk 1974.
Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, red. Aleksander Wojciechowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992.
Słownik Artystów Plastyków: artyści plastycy Okręgu Warszawskiego, Warszawa 1972.
Witz Ignacy, Plastycy Wybrzeża, Gdańsk 1969.

Oprac. Aleksandra Juszczyk