Janusz Strzałecki
Janusz Strzałecki
Janusz Strzałecki
ur. 3 maja 1902 w Warszawie, zm. 30 marca 1983 w Warszawie
Pseud. artystyczny Jast; malarz, profesor PWSSP w Gdańsku z siedzibą w Sopocie i ASP w Warszawie. Pochodził z warszawskiego rodu malarzy, konserwatorów sztuki i kolekcjonerów. Po uzyskaniu w 1919 r. świadectwa dojrzałości studiował filozofię w Uniwersytecie Warszawskim. Przerwał naukę, by uczestniczyć w 1920 r. jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. W roku następnym zapisał się do prywatnej szkoły Konrada Krzyżanowskiego w Warszawie, w której pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego uczył się malarstwa do 1922 r. Tam też poznał Piotra Potworowskiego. Był wśród sygnatariuszy Memoriału uczniów b. Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w sprawie utworzenia ASP w Warszawie. W 1922 r. przeniósł się do Krakowa rozpoczynając studia na Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Jarockiego i Józefa Pankiewicza. Jesienią 1923 r. został członkiem założonego przez uczniów Pankiewicza Komitetu Paryskiego (K.P.) i wraz z kapistami 1 września 1924 r. wyjechał do stolicy Francji. Z kolegą z K.P. Zygmuntem Waliszewskim, wykonał w 1925 r. polichromię teatru w podparyskim Ermenonville. W Paryżu, pod pseudonimem Jast przygotowywał ilustracje do pism „Vogue” i „Femina”. Latem wyjeżdżał na plenery na południe Francji. Przez jakiś czas w l. 1929-1932 doskonalił swoje umiejętności malarskie pod kierunkiem Édouarda Vuillarda. Od 1924 r. należał do Związku Artystów Polskich w Paryżu, a od 1932 r. także do antyfaszystowskiego ruchu Association des Écrivains et Artistes Révolutionnaires (AEAR- Związek Pisarzy i Artystów Rewolucyjnych). Pierwszą jego żoną była malarka, członkini K.P. Janina Przecławska, pseudonim Boddane (1902-1956). Ich syn Ryszard (ur. 1925 r.) zginął w 1944 r. w Powstaniu Warszawskim. Drugą żonę, Jadwigę Mańkowską (1903-1950), siostrę Magdaleny, żony Piotra Potworowskiego, poślubił w 1935 r., w roku następnym urodziła się ich córka Elżbieta.
Podczas pobytu we Francji pokazywał swoje obrazy wraz z członkami grupy K.P. w Paryżu (w pracowni Augusta Zamoyskiego w 1929 r., Galerie Zak w 1930 r.) i Szwajcarii (Galerie Moos w Genewie w 1931 r.) , jak i indywidualnie na paryskich Salon d’Automne (1929 i 1932) oraz Salon des Tuilleries (1932), a także w Polsce, m.in. w Warszawie w 1931 r. w Polskim Klubie Artystycznym, w 1934 r. w IPS, a także w Poznaniu w „Salonie 35” w 1935 r. Twórczość jego spotykała się z życzliwymi głosami krytyków, a obrazy prezentowane na wystawach reprodukowano w prasie. Jeszcze w 1929 r. otrzymał nagrodę w konkursie Związku Artystów Polskich w Paryżu, w którego jury byli G. Rouault, R. Dufy, O. Friesz, A. Salmon i J. Pankiewicz.
Po powrocie do Polski w 1937 r. Strzałeccy mieszkali w Rudkach, majątku rodziny żony, później w Zakopanem, w którym Jadwiga Strzałecka na Gubałówce prowadziła prywatny internat dla dzieci. W latach 1937-1941 należał kolejno do okręgu poznańskiego, warszawskiego oraz krakowskiego Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. W 1940 r. był jednym z organizatorów, powstałej z inicjatywy ZPAP w Krakowie, Kawiarni Plastyków, w której pracował do końca jej działalności w październiku 1942 r. W okresie okupacji niemieckiej w Polsce czynnie uczestniczył w ratowaniu Żydów. Z ramienia Stronnictwa Demokratycznego należał od 1943 r. do kierownictwa krakowskiego oddziału Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Wcześniej, w 1942 r., w znaczący sposób pomógł Arturowi Nacht-Samborskiemu, przyjacielowi z lat studenckich i pobytu w Paryżu, przedostać się z okupowanego przez Niemców Lwowa do Krakowa, następnie do Warszawy. Zaangażowany był w ratowanie innych członków rodziny Nachta, a także jego obrazów. W „Żegocie” aktywnie działała również Jadwiga Strzałecka, ukrywająca dzieci żydowskie w prowadzonym najpierw na warszawskiej Sadybie, a później niedaleko Poronina, zakładzie dla sierot. Oboje uhonorowani zostali Medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”.
W 1944 r. pokazywał swoje prace na wystawie w warszawskim Salonie Sztuki „Nike”. Po zakończeniu II Wojny Światowej włączył się w reaktywowanie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. Od maja do sierpnia 1945 r. należał do Okręgu Warszawskiego tej organizacji. W tym czasie wykonał serię rysunków zniszczonej stolicy. W sierpniu 1945 r. Zarząd Główny Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków delegował go, w charakterze inspektora akcji przesiedleńczej artystów plastyków, na teren Pomorza. Był współzałożycielem Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie, a od 1 października 1945 r. dyrektorem uczelni, w której prowadził też pracownię malarstwa i rysunku. W tym czasie pracę w PISP rozpoczęli także Józefa i Marian Wnukowie, Hanna i Jacek Żuławscy, Juliusz Studnicki i Krystyna Łada-Studnicka. Instytut z dniem 1 grudnia 1945 r. przekształcony został na Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie. Aktywnie zabiegał o zmianę statusu i nazwy szkoły na Akademię Sztuk Pięknych. W listopadzie 1945 r. został wybrany prezesem zarządu ZPAP Okręgu Gdańskiego. Do pracy w szkole zaprosił wielu utalentowanych artystów: m.in. Adama Smolanę i Adama Haupta. Szczególnie zabiegał o przyjazd do Sopotu Artura Nacht-Samborskiego, który od października 1946 r. do września 1949 r. prowadził w PWSSP pracownię malarstwa. Koncepcję programu nauczania oparł na współistnieniu sztuki tzw. „czystej” i użytkowej. W pierwszym okresie szkoły do jego uczniów należeli: m.in. Olga Bodulanka, Paweł Faroł, Halina Leüard, Józef Łakomiak, Władysław Jackiewicz, Roman Madejski, Anna Mermon, Wiesław Orzelski, Kazimierz Ostrowski, K. Oswald, A. Orłow, Zofia Polasińska, Krystyna Wiktor, Arika Wojciechowska, Elżbieta Zachertówna. Był członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Mając poparcie władz państwowych udało mu się przezwyciężyć wiele trudności organizacyjnych okresu powojennego, a uczelnia sopocka już w pierwszym roku istnienia wyróżniała się aktywnością artystyczną oraz działaniami na rzecz upowszechniania kultury i sztuki na „Ziemiach Odzyskanych”. W lutym 1947 r. otrzymał przyznaną przez Wojewódzką Radę Sztuki i Kultury Artystycznej Nagrodę Artystyczną Wybrzeża za rok 1946. Wcześniej, w grudniu 1946 r., wyjechał do Francji na stypendium Ministra Kultury i Sztuki w celu pracy naukowo-badawczej nad klasycznym realistycznym malarstwem w Muzeum Luwru. Występował o utworzenie pracowni kopii w Paryżu, do której przyjeżdżaliby na okres wakacyjny studenci z Sopotu. Od października 1948 r. do lutego 1950 r. uczył rysunku w Liceum Polskim w Paryżu. Pracował też w wydawanej w stolicy Francji „Gazecie Polskiej”. Pobyt w Paryżu przerywany był wyjazdami: do Wielkiej Brytanii w 1947 r., odwiedzając m.in. Piotra Potworowskiego i Jankiela Adlera, a w lutym 1948 r. do Belgii, tam wykonywał kopie i poznawał malarstwo klasyczne w Królewskich Muzeach Sztuk Pięknych w Brukseli i w Antwerpii. Powstałe za granicą kopie dzieł dawnych mistrzów, m.in. Tycjana, P. Veronese’a i P. Rubensa, wystawił już po powrocie do kraju na III Festiwalu Plastyki w Sopocie (sierpień 1950). W Paryżu opiekował się, od 1947 roku, przebywającą we Francji stypendystką Marią Rostkowską. W l. 1945-1948 był członkiem PPR, a następnie PZPR, jednocześnie w l. 1948-1950 Francuskiej Partii Komunistycznej. W lutym 1950 r. przyjechał do Polski i ponownie objął pracownię malarstwa w PWSSP. W tym czasie jego asystentką została Maria Rostkowska. W listopadzie 1950 r. Rektor Akademii Sztuk Plastycznych w Krakowie wydał, na jego prośbę, świadectwo potwierdzające „ukończenie w pełnym zakresie nauki malarstwa w b. Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie”. W roku akademickim 1950/1951 został mianowany rektorem PWSSP i pełnił tę funkcję do marca 1951 r. W tym czasie prowadził pracownię malarstwa i rysunku dla V roku, a w kolejnym roku akademickim dla III i IV roku studiów. We wrześniu 1952 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie początkowo jako profesor kontraktowy, a od 1956 profesor nadzwyczajny pracował w ASP. Pomagał studentom warszawskiej uczelni założyć „Koło Naukowe 58”, był także jego kuratorem. W 1958 r. wyjechał ze studentami do Francji, Włoch i Belgii. W 1959 r. będąc (niecały rok) I sekretarzem Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR w ASP w Warszawie na własną prośbę zrezygnował z członkostwa w partii, tłumacząc to złym stanem zdrowia. W 1973 r. przeszedł na emeryturę. Do tego czasu prowadził pracownię malarstwa na Wydziale Malarstwa i Grafiki (od 1968 r. Wydziale Grafiki).
W 1975 r. wyjechał do Stavanger w Norwegii, malował tam portrety rodziny Helgi Blanc. Powstało wówczas kilka prac, sygnowanych Jast. Dla Zespołu „Mazowsze” zaprojektował kurtynę. W l. 1976-1982pracował, wspólnie z trzecią żoną, malarką Urszulą Brzozowską-Strzałecką, nad rekonstrukcją Plafonu Marcella Bacciarellego w pokoju Audiencyjnym Starego Zamku Królewskiego w Warszawie.
Zmarł 30 marca 1983 r., został pochowany w rodzinnym grobie na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 221-IV-30).
Prace Janusza Strzałeckiego znajdują się w Muzeach Narodowych: w Warszawie, w Poznaniu, w Szczecinie, w Muzeum Sztuki w Łodzi, w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, w Muzeum Historycznym w Sanoku, w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, w kolekcji Teatru Studio, Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku i w zbiorach prywatnych w Polsce i za granicą.
O malarstwie Janusza Strzałeckiego:
Mieczysław Sterling: „>>Plastyczny zamiar<< Strzałeckiego jest innej natury. Tu cézzane’izm w konsekwentnym ujęciu pejzażu i postaci ogranicza skalę barw i popycha do płaszczyźnianego ujmowania formy. W posługiwaniu się metodą widzenia Cézanne’a przez Strzałeckiego tkwi świeżość odczucia, chroniąca artystę przed manieryzmem”. Sterling, Kapiści, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 51-52, s. 11.
Jan Cybis: „W malarstwie sztalugowym Strzałecki konsekwentnie trzyma się linii, która zarysowała się wyraźnie już w jego wcześniejszych pracach. Dyscyplina wnikliwej obserwacji otaczającej go rzeczywistości decyduje o jego indywidualnej postawie, o jego artystycznym credo”. J. Cybis, Recenzja wniosku o przyznania Januszowi Strzałeckiemu tytułu profesora zwyczajnego, maszynopis, Zbiory prywatne.
Ignacy Witz: „Jego czyste precyzyjne pejzaże i martwe natury przesycone są czynnikiem klasycystycznego umiaru i ładu, i to zarówno, gdy chodzi o elementy budowy, konturu, kształtu, jak i barwy”. I. Witz, Plastycy Wybrzeża, Gdańsk 1969, s. 178.
Jerzy Stajuda: „Strzałecki: łatwo zapomniany. W podsumowaniach kapizmu dawany jako wyjątek od reguły: malarz walorowy. Strzałecki nie był figurą drugoplanową. A Nacht bardzo go cenił. Kto widział pewną martwą z białym oparciem giętego krzesła (w zbiorach łódzkich), nie zdziwi się. Nadać skromnemu, powolnemu wobec modela studium sens odkrywania Ding an sich to górna szkoła. Klasyczna protestation du bon sens nie pomoże zgadnąć, skąd się takie bezczasowe (bez cudzysłowu tutaj) obrazy brać mogły. Rzeczy późne tego artysty malującego mało nie są mniej warte uwagi. Mówiliśmy z Samborskim, że nie muszą się bać o swoje racje. Strzałeckiego (który w Paryżu sygnował Jast) nie można pominąć w malarskich koligacjach wczesnego Nachta. Bodaj pierwszy z klanu dopatrywał się qualité. Korzystał z rad Vuillarda (ale nie z wzorów), był z nim w stosunkach towarzyskich, pozwalał sobie na pewne licences (…).” J. Stajuda, Artur Nacht-Samborski (I), Miesięcznik Literacki 1977 nr 9, [w:] Jerzy Stajuda. O obrazach i innych takich, podały do druku Jola Gola i Maryla Sitkowska, Warszawa 2000, s. 304.
(…) „Moi koledzy, którzy wyszli z kapistowskiej szkoły, zgodnie na ogół twierdzą, że rysunku nauczył ich nie Cybis, nie Nacht, ale Strzałecki. Strzałecki genialnie się solidaryzował z cézann’eowsko-cybisowską linią, ale wprowadzał cenne dialektyczne utrudnienia. Oczywiście walor; od tego był malarzem walorowym. Nie lekceważył zarysu i zwracał uwagę, że określa on nie tylko przedmioty, ale i pola między przedmiotami, co najmniej tak samo ważne (wspomina, że to był konik Vuillarda).” J. Stajuda, j.w., s. 311.
Wystawy
- 1929 – Pokaz nagrodzonych prac w konkursie ZAP w Paryżu, pracownia Augusta Zamoyskiego, Paryż (Francja)
- 1929 – Salon d'Automne, Paryż (Francja)
- 1930 – Exposition de peintures de Boddane, Boraczok, Czapski, Jarema, Jast-Strzałecki, Nacht, Potworowski, Rudzka-C., Seydeman, Waliszewski, Galerie Zak, Paryż (Francja)
- 1931 – Exposition de la Jeune Peinture Polonaise Groupe K.P., Galerie Moos, Genewa (Szwajcaria)
- 1931 – Wystawa Malarskiej Grupy K.P, Polski Klub Artystyczny w hotelu Polonia, Warszawa
- 1932 – Salon d'Automne oraz Salon de Tuillerie, Paryż (Francja)
- 1934 – Wystawa malarstwa grupy K.P., Instytut Propagandy Sztuki, Warszawa
- 1934 – Wystawa na rzecz powodzian, Związek Zawodowy Artystów Plastyków w Krakowie, Kraków
- 1934 – Instytut Krzewienia Sztuki, Poznań
- 1935 – Wystawa z okazji otwarcia „Salonu 35”, Poznań
- 1935 – Trzecia Ruchoma Wystawa Sztuki Objazdowej
- 1936 – IPS, Warszawa
- 1938 – Wystawa członków grupy KP, „Salon 35”,Poznań
- 1938 – X [ostatni] Salon, IPS, Warszawa
- 1939 – Martwa natura w malarstwie polskim, IPS, Warszawa
- 1944 – Salon Sztuki „Nike” Karola Tchorka, Warszawa
- 1945 – Lata wojny w obrazach i rysunkach, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa
- 1945 – Salon Sztuki „Nike” K. Tchorka, Warszawa
- 1945 – Ruiny Warszawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa
- 1946 – I wiosenna wystawa obrazów i rzeźb członków ZZPAP Okręgu Gdańskiego, Politechnika Gdańska, Gdańsk
- 1946 – II wystawa rysunków, akwarel, temper, zorganizowana przez ZZPAP Okręgu Gdańskiego, Politechnika Gdańska, Gdańsk
- 1946 – Doroczna Wystawa Malarstwa, Grafiki i Rysunku ZPAP Okręgu Gdańskiego, w ramach Wystawy Sztuk Plastycznych w Sopocie, Sopot
- 1946 – I powojenna wystawa w Gdyni Okręgu ZZPAP, Gdynia
- 1946 – Wystawa UNESCO, Paryż (Francja)
- 1950 – III Festiwal Plastyki, Sopot
- 1950 – V Doroczna Wystawa Malarstwa i Grafiki ZPAP, Gdańsk
- 1951 – Wystawa Okręgu Gdańskiego ZPAP, Gdańsk
- 1951 – II Ogólnopolska Wystawa Plastyki w Warszawie, Warszawa
- 1953 – Wystawa malarstwa i grafiki, Bruksela, Amsterdam i Ostenda, (Belgia, Holandia)
- 1954 - 10 lecie PPR, Warszawa
- 1964 – Portret Marynarza, Klub Marynarza, Ustka
- 1964 – Wystawa indywidualna Janusza Strzałeckiego, Klub Marynarki Wojennej, Gdańsk
- 1971 – Twórcy Szkoły Sopockiej, Muzeum Pomorskie, Gdańsk
- 1977 – Kapiści, Muzeum Historyczne m. Krakowa, Kraków
- 1977 – Kolor w malarstwie 19 i 20 wieku , Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań
- 1977 – Kapiści i ich późniejsza twórczość, Muzeum Zamkowe w Malborku, Malbork
- 1995 – Wokół kapizmu z okazji 50-lecia PWSSP w Gdańsku, Państwa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot; Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk
- 1996 – Gry Barwne. Komitet Paryski 1923-1939, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków
Realizacje
- 1925 – Polichromia teatru w podparyskim Ermenonville (wspólnie z Zygmuntem Waliszewskim na zlecenie Leona Radziwiłła)
- 1945 – malowidło ścienne pt. „Uczta Arciszewskiego” (3m x 8m) do stołówki Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku (wspólnie z Juliuszem Studnickim i Jackiem Żuławskim)
- 1952 – rysunki do teki Wielki Proletariat, Warszawa, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Warszawa 1954
- 1953 – kompozycja malarska i rysunkowa do filmu fabularnego „Uczta Baltazara” (wspólnie z Marią Rostkowską)
- 1954 – sgraffito na kamienicy pod nr 10, Starego Rynku w Lublinie poświęconej Fryczowi Modrzewskiemu (wspólnie z Marią Rostkowską)
- 1956 – projekt plafonu do Sali Kolumnowej w siedzibie Rady Państwa (wspólnie z Janem Cybisem)
- Ilustracje do książki obrazkowej dla dzieci pt. „W Afryce”, Warszawa 1956
- 1961 – projekt kurtyny dla Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”
- 1975 – rekonstrukcja plafonu Marcelego Bacciarellego (znanego jedynie z czarno-białej fotografii) w dawnej Sali Audiencjonalnej odbudowanego Zamku Królewskiego w Warszawie, przerwał tę pracę na kilka tygodni przed śmiercią (wspólnie z Urszulą Brzozowską-Strzałecką)
- Brzozowska-Strzałecka U., Rekonstrukcja plafonu Marcella Bacciarellego w Pokoju Audiencjonalnym Starego Zamku Królewskiego w Warszawie – dzieło prof. Janusza Strzałeckiego i Urszuli Brzozowskiej-Strzałeckiej [w:] Kronika Zamkowa 1-2 (55-56), 2008.
http://mazowsze.hist.pl/16/Kronika_Zamkowa/330/2008/11796/
Nagrody, stypendia i wyróżnienia
- 1929 – Nagroda (jedna z 5 równorzędnych) w konkursie na obraz olejny ogłoszonym przez Związek Artystów Polskich w Paryżu
- 1946-1950 – Stypendium MKIS na pobyt w Paryżu
- 1947 – Nagroda Artystyczna Wybrzeża Gdańskiego za rok 1946, Nagroda Wojewódzkiej Rady Kultury i Sztuki
- 1983 – Medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
Źródła
Zdjęcia:
- Zdjęcie nr: 1,7,8, zbiory prywatne.
- Zdjęcia nr: 2,3,4, Archiwum ASP w Krakowie.
- Zdjęcie nr 5, Archiwum fotografii ASP w Gdańsku.
- Zdjęcie nr 6, zbiory Elżbiety Kal.
- Zdjęcie nr: 9, 10, zbiory prywatne.
Prace:
- Praca nr 1, Muzeum Narodowe w Gdańsku, strona Internetowa Encyklopedii Gdańskiej, http://www.gedanopedia.pl/?title=MALARSTWO.
- Praca nr 2, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce (udostępniona przez Muzeum Zamoyskich w Kozłówce).
- Prace nr: 3, 4, Muzeum Narodowe w Szczecinie (praca nr 3 udostępniona przez MN w Szczecinie, nr 4 publikowana [w:] Kubiak P., Daleko od Moskwy. Gérard Singer i sztuka zaangażowana, Szczecin 2016, s. 110.).
- Praca nr 5, Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Źródła archiwalne:
Archiwum ASP w Gdańsku, Janusz Strzałecki, teczka osobowa, sygn. S-2.
Archiwum ASP w Krakowie, Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, Wydział Malarstwa i Rzeźby, rok szkolny 1923-24, Świadectwo II półrocze Strzałecki Janusz, Absolutorium Nr. 444. (1923-24).
Archiwum ASP w Warszawie, Akta Maria Rostkowska zd. Baranowska, nr albumu 111.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Zespół 2137,45, Organizacja PWSSP w Gdańsku 1945-1960.
Zapisy rozmów:
- Zapis rozmowy przeprowadzonej przez A. Zelmańską-Lipnicką z Urszulą Brzozowską-Strzałecką (Warszawa, 25.VII.2014 r.), mp3, zbiory prywatne.
- Zapis rozmowy przeprowadzonej przez A. Zelmańską-Lipnicką z prof. Władysławem Jackiewiczem (Gdańsk, 14.II.2015 r.), mp3, zbiory prywatne.
- Zapis rozmowy przeprowadzonej przez A. Zelmańską-Lipnicką z Andrzejem Strzałeckim (Warszawa, 13.II.2015 r.), mp3, zbiory prywatne.
- Zapis rozmowy przeprowadzonej przez A. Zelmańską-Lipnicką z Elżbietą Żochowską (Warszawa, 31.X.2015 r.), mp3, zbiory prywatne.
Bibliografia:
Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 1945-2005. Tradycja i współczesność, 60 lat ASP w Gdańsku", katalog wystawy, tekst E. Kal, red. W. Zmorzyński, Gdańsk 2005.
Artur Nacht-Samborski 1898-1974, katalog wystawy, kat. przygotowała M. Gołąb, Poznań, 1999.
Artur Nacht Samborski. Twórcy i założyciele Szkoły Sopockiej 1898-1974, katalog wystawy, , Sopot 2013.
II Ogólnopolska Wystawa Plastyki, malarstwo, rzeźba, grafika, grudzień 1951-luty 1952, Warszawa, „Zachęta”, Warszawa 1951.
Dużyk J., Z korespondencji Hanny Rudzkiej-Cybisowej i Jana Cybisa z lat 1932-1962, Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 1997.
Jan Cybis 1897-1972. Retrospektywa grudzień 1997-luty 1998, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, red. kat. J. Chrzanowska-Pieńkos, T. Sowińska, Warszawa 1997.
Gry Barwne. Komitet Paryski 1923-1939, katalog wystawy, aut. tekstu S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Kraków 1996.
Kal E., Malarstwo gdańskie 1945-1959. Ludzie, słowa i obrazy, Słupsk 2009.
Kal E., Tego się nie krytykuje, na kogo się nie liczy. Polska krytyka okresu realizmu socjalistycznego, Słupsk 2010.
Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych Gdańsk 1845-1965, red. Józefa Wnukowa, [Gdańsk, 1965].
Piwocki K., Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1964, Warszawa 2004.
Tomczyk-Watrak Z., Wybory i przemilczenia. Od szkoły Sopockiej do nowej szkoły gdańskiej, Gdańsk 2001.
Polski Słownik Biograficzny. Polska Akademia Nauk. Polska Akademia Umiejętności, Tom XLIV/3, Zeszyt 182, Rok 2006.
Witz I., Plastycy Wybrzeża, Gdańsk 1969.
Włodarczyk W., Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1944-2004. 100 lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2005.
Zientara M., Krakowscy artyści i ich sztuka w latach 1939-1945, Kraków 2013.
Żuławska H., Jacek Żuławski, Gdańsk 1987.
Źródła elektroniczne:
http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/janusz-strzalecki, aut. Konarski. S.
http://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=STRZA%C5%81ECKI_JANUSZ, aut Kal. E.
Oprac. Anna Zelmańska-Lipnicka