Edward Roguszczak

Edward Roguszczak, zdjęcie pochodzi z kataolgu Edward Roguszczak 1927–1997, red. katalogu W. Zmorzyński, Muzeum Narodowe w Gdańsku

Edward Roguszczak

ur. 13 października 1927 w Siedleminie, zm. 13 czerwca 1997 we Wdzydzach

Rzeźbiarz, ceramik. Uczęszcza do Męskiej Szkoły Powszechnej w Ostrowie Wielkopolskim, gdzie naukę w szóstej klasie przerywa mu wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji pracuje w fabryce zabawek. Po wojnie podejmuje naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Ostrowie. Tam odkrywa swój talent plastyczny i przenosi się do Liceum Plastycznego w Poznaniu. W 1947 r. zostaje przyjęty na wydział malarstwa PWSSP w Poznaniu. Uczy się w pracowni Stanisława Teisseyre’a, tam zaczyna interesować się formami architektonicznymi i rzeźbą. Na fali tej fascynacji tworzy dla Ostrowa Wielkopolskiego pomnik Najświętszej Marii Panny.

W 1951 r. Stanisław Teisseyre zostaje rektorem PWSSP w Gdańsku. Roguszczak przenosi się do Gdańska, żeby dokończyć swoją pracę dyplomową. W Gdańsku zbliża się do grupy ceramików „Kadyny”, stworzonej przez prof. Hannę Żuławską. W 1952 r. uzyskuje dyplom na wydziale malarstwa. W pierwszej połowie lat 50. XX w. pracuje – w zespole kierowanym przez prof. Żuławską – przy odbudowie gdańskich kamienic na starym mieście. Rodzi to w nim potrzebę eksperymentowania, nabywania nowych doświadczeń warsztatowych przy pracy z gliną oraz odkrywania sposobów wykorzystania form ceramicznych w architekturze. W 1957 r. w Kadynach (wieś w powiecie elbląskim) powstaje Doświadczalny Zakład Ceramiki zorganizowany przez PWSSP pod kierownictwem prof. Żuławskiej. Edward Roguszczak doskonali tam swoje umiejętności, wraz z zespołem wykonuje w tym okresie prace ceramiczne dla Domu Rybaka we Władysławowie.

W latach 60. Roguszczak bierze udział w wielu międzynarodowych wystawach i konkursach ceramicznych. 27 października 1970 r. zostaje członkiem tytularnym Międzynarodowej Akademii Ceramiki przy Muzeum Ariana w Genewie, działającej w ramach UNESCO. W 1970 r. Roguszczak współtworzył i zainicjował cykliczne Triennale Ceramiki na Wybrzeżu, pierwsze odbyło się w Sopocie. W tym okresie Roguszczak w wywiadzie dla „Dziennika Bałtyckiego” wyjaśnia, że: „Ceramika powinna wyjść w plener, znaleźć sobie żywe, atrakcyjne tło, wyzwolić się z narzucających nieco odświętną atmosferę sal ekspozycyjnych”. [1] Ta idea przyświecała mu przez cały okres jego twórczości. Już w latach 70. artysta planował stworzyć pracownie ceramiczne, miasteczko artystów we Wdzydzach i w pięknych plenerach, by poza zamkniętymi przestrzeniami wystawienniczymi tworzyć, prezentować i sprzedawać ceramikę.

6 czerwca 1973 r. z inicjatywy Roguszczaka zostaje zorganizowany w Kadynach międzynarodowy plener „Ceramika w architekturze”, w którym bierze udział 40 artystów z różnych części Europy. Rok później odbywa się jego druga edycja. W tym czasie w Gdańsku powstają dwa duże osiedla: Żabianka i Zaspa; uczestnicy warsztatów mają za zadanie stworzyć koncepcję oprawy plastycznej dla tej nowej przestrzeni. Podczas następnego pleneru, „Kadyny 76”, uczestnicy realnie przygotowują swoje projekty dla nowych dzielnic. Na przestrzeni kolejnych lat projekty zagospodarowania wspólnej przestrzeni (reliefy ceramiczne, fontanny, itd.) są systematycznie realizowane na tworzącej się Żabiance i Zaspie. Są one zaprojektowane przez całe zespoły projektowe, w skład których wchodzą m.in. Jacek Krenz i Swietłana Zerling, wyznający tę samą ideę co Edward Roguszczak – połączenia ceramiki z architekturą. To oni odpowiadają za większość rozwiązań i koncepcji ceramicznych na Żabiance.

Pod koniec lat 70. wysiłki Roguszczaka zostają docenione, od Spółdzielni Mieszkaniowej Młyniec, za swoją pracę na rzecz osiedla Zaspa, otrzymuje pracownię rzeźbiarską. Dzięki niej tempo realizacji jego prac może przyspieszyć, co przekłada się na kilkanaście nagród i wystaw w kraju i za granicą. Równocześnie Roguszczak dokłada wszelkich starań, by stworzyć miasto artystów we Wdzydzach. W 1988 r. wreszcie dobiega końca budowa pieca ceramicznego; serce wioski zaczyna bić. Tam właśnie powstaje letnia pracownia artysty.

W 1992 r. Roguszczak zaczyna pracować z młodzieżą skupioną wokół Młodzieżowego Klubu „Plama” na gdańskiej Zaspie. Realizują wspólnie akcje plenerowe, zajęcia plastyczne i happeningi. Rok później artysta zostaje inicjatorem warsztatów „Obrazy ogniem malowane”, które do tej pory co roku odbywają się przy zaspiańskiej „Plamie”. Jest również duchowym patronem Festiwalu Teatrów Ulicznych i Plenerowych FETA, organizowanego przez „Plamę” po dziś dzień.

13 czerwca 1997 r. Edward Roguszczak umiera na atak serca w swojej letniej pracowni we Wdzydzach w trakcie pracy nad realizacją ceramicznej formy rzeźbiarskiej dla upamiętnienia gdańskiej FETY. Zostaje pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.

Wystawy:

1962 – udział w Międzynarodowej Wystawie Ceramiki Współczesnej, Praga (Czechy)
1971 – udział w wystawie w Merignas (Francja) i Faenzie (Włochy)
1972 – udział w światowej wystawie ceramiki, Londyn (Wielka Brytania)
1974 – wystawa poplenerowa „Kadyny 73”, Gdańsk (Polska)
1975 – wystawa poplenerowa „Ceramika dla architektury – Kadyny 74”, Gdańsk (Polska)
1978 – udział w wystawie zbiorowej w Frechen (Niemcy)
1981 – udział w wystawie sztuki polskiej w Sofii (Bułgaria)
1982 – udział w wystawach zbiorowych w Pradze (Czechy), Bratysławie (Słowacja), Moskwie (Rosja), Ałma-Ata (Kazachstan), Faenza (Włochy)
1986 – wystawa prac poplenerowych „Porcelana inaczej. Wałbrzych '86”, Wałbrzych (Polska)
1989 – udział w wystawie w Auxerre (Francja) i Faenzie (Włochy)
1990 – udział w wystawach w Budapeszcie (Węgry) i Madrycie (Hiszpania)
1991 – udział w wystawie w Haetved (Dania)
1992 – udział w wystawie i sympozjum w La Borne (Francja), w wystawach zbiorowych w Dordrecht (Holandia) i Filadelfii (USA)
1993 – udział w wystawie w Monachium, Waldkraiburgu (Niemcy) oraz Auxerre (Francja)
1995 – wystawa prac z cyklu „Ziemia” w muzeum współczesnej sztuki ceramicznej KERAMION w Frechen (Niemcy)
1999 – retrospektywna wystawa w Pałacu Opatów, Gdańsk (Polska)
2017 – retrospektywna wystawa „DWIE DROGI. Bronisław Wolanin i Edward Roguszczak w 80. i 90. Rocznicę Urodzin”, Wałbrzych (Polska)

Nagrody i odznaczenia:

1967 – V miejsce w IX Międzynarodowy Konkurs „Pro Tadino” (Włochy)
1969 – Premio Lions del Lions Club di Faenza na XXVII Międzynarodowym Konkursie Ceramiki Artystycznej w Faenza (Włochy)
1970 – I nagroda na I Międzynarodowej Wystawie Ceramiki w Sopocie (Polska)
1970 – Order Stańczyka (Polska)
1973 – I nagroda na II Międzynarodowej Wystawie Ceramiki w Gdańsku (Polska)
1974 – Zasłużony Działacz Kultury (Polska)
1975 – Złoty Krzyż Zasługi (Polska)
1979 – III nagroda w IV Międzynarodowej Wystawie Ceramiki, Sopot (Polska)
1980 – Złoty Medal w 38. Międzynarodowym Konkursie Ceramiki Artystycznej w Faenza (Włochy)
1981 – I nagroda od Komitetu Organizacyjnego II Wystawy i Sympozjum Ceramiki Polskiej „Wałbrzych 81”, za koncepcję „Ceramika dla architektury” (Polska)
1982 – I nagroda Pro Tadino w XXII Międzynarodowym Konkursie Ceramicznym, Gualdo Tadino (Włochy)
1985 – I nagroda na Biennale Ceramiki Polskiej w Wałbrzychu (Polska)
1988 – udział w The First International Ceramic Symposium, Canberra (Australia)
1991 – I nagroda Ministra Kultury i Sztuki oraz złoty medal Komitetu Organizacyjnego wystawy „Tworzywo Ceramiczne w Sztuce Współczesnej” w BWA w ramach V Międzynarodowego Triennale Ceramiki – Sopot ’91; nagroda miasta Gdańska (Polska)

Wybrane realizacje:

cykl prac „Ziemia”
cykl prac „Destrukcja”
cykl wazonów ceramicznych „Polano”
cykl prac „Tarcza”
medaliony ceramiczne przy ul. Długiej 53
współautor fryzu ceramicznego przy ulicy Długiej 61 oraz współautor sgraffita na kamieniczkach przy Długiej 48, 50–52, 57–58
prace ceramiczne przy Domu Rybaka we Władysławowie
fontanna ceramiczna na osiedlu Żabianka
ciąg pieszy na osiedlu Zaspa