Kartka z kalendarza
Pojekt graficzny Mikołaj Sałek / Realizacja Marzena Świniarska
Kartka z kalendarza
20.01.2024 – z okazji 110. urodzin Kazimierza Śramkiewicza (1914-1998) oraz trwającego karnawału prezentujemy selekcję dzieł Artysty w temacie muzycznym.
Kazimierz Śramkiewicz był związany z PWSSP w Gdańsku od 1950 roku. Początkowo jako wykładowca i docent, by w 1967 roku otrzymać profesurę w Katedrze Malarstwa i Rysunku. Jego działalność artystyczna skupiała się na malarstwie. Malował pejzaże morskie i cykle portowe, lecz szczególna część jego twórczości dotyczyła przedstawień zespołów muzycznych – orkiestr i jazzbandów.
Kazimierz Śramkiewicz prezentujący obraz o tematyce muzycznej, fot. NN, Archiwum fotografii ASP w Gdańsku
Kolorystyka obrazów Śramkiewicza opiera się na kontraście mocnego, wyrazistego tła, często w barwach rdzawej czerwieni, nasyconego kobaltu i musztardowej żółci z przygaszonym pierwszym planem postaci – namalowanych brązami, czernią i bielą. Postaci ludzkie są na nich uproszczone, ich kształt jest zgeometryzowany – nawiązują bezpośrednio do instrumentów. Malarstwo artysty zaliczane było początkowo do nurtu realizmu z cechami koloryzmu oraz nutami postimpresjonizmu, by w późniejszym okresie zostać sklasyfikowane jako syntetyczne – czerpiące z estetycznej geometrii.
Tak w 1970 roku o działalności artysty pisała Bożena Sikorska-Nowacka: Drugą pasją K. Śramkiewicza jest – obok malarstwa – muzyka. Artysta ten maluje przy muzyce, która tak dalece wniknęła w jego osobowość, że temat muzyczny stał się niejako drugą dominantą tej twórczości. Powstał dzięki temu cykl obrazów, noszących najczęściej tytuły „Koncertów”, które w malarstwie polskim są zjawiskiem wyjątkowym. Autor chce w nich – jak sam mówi – „pokazać jak słychać muzykę”. Wrażenia słuchowe oddawane więc są poprzez odpowiednio nasycone barwą instrumenty i osoby na nich grające […].
B. Sikorska-Nowacka, Malarstwo Kazimierza Śramkiewicza, „Informator Muzeum w Grudziądzu” 1970, nr 2 , s. 28-29.
Z kolei Mirosław Komendecki wspominał że: W salach koncertowych, podczas słuchania przez niego utworów orkiestrowych czy kameralnych powstaje szereg szkiców robionych „na gorąco”. Później, już w pracowni, szkice te mnożą się w dziesiątki i setki […].
M. Komendecki, Muzyka jako temat plastyczny, „Litery: magazyn społeczno-kulturalny Wybrzeża” 1970, nr 8, s. 23.
We wrześniu 1979 roku w Państwowym Teatrze Muzycznym w Słupsku otwarto wystawę poświęconą w całości muzyce w malarstwie K. Śramkiewicza. Prezentowano na niej następujące prace:
- Koncert J. S. Bacha
- Wiolonczele i kontrabasy
- Kwintet fortepianowy
- Koncert na flet i harfę
- Koncert fortepianowy III
- Koncert J. S. Bacha II
- Koncert J. S. Bacha III
- Sonata wiolonczelowa
- Koncert skrzypcowy II
- Koncert fortepianowy VII
- Koncert podwójny II
- Kwintet smyczkowy II
- Kwintet smyczkowy III
- Wiolonczela i kontrabasy
- Koncert potrójny IV
- Koncert na orkiestrę VI
- Koncert na fortepiany i perkusję
- Jazz III
- Jazz IV
- Jazz XIV
- Jazz XXV
- Jazz XXVI
- Jazz XXVII
- Na gdyńskiej estradzie
- Trio jazzowe VII
Zespół dzieł, liczący dziesiątki obiektów, zrodzonych z zainteresowania artysty muzyką poważną oraz środowiskiem jazzowym można podzielić na dwie grupy: martwe natury z instrumentami oraz sceny koncertowe. Prace malarza o wspomnianej tematyce posiadają w swoich zbiorach m.in. Muzea Narodowe w Gdańsku, Warszawie, Poznaniu i Kielcach, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku czy Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Wiele z nich trafiło także do kolekcji prywatnych.
Sam artysta tak opisywał swoją relację z muzyką: Dla mnie świat muzyki, to świat jakiejś bardzo szczególnej prawdy o człowieku, która jest bardzo trudna do opisania słowami. Bo muzyka to jest jakieś wyznanie wiary, to jest jakiś skowyt człowieka, który tęskni za doskonałością, to jest mówienie o swoich tęsknotach, które są nawet niemożliwe do wyartykułowania […].
65 lat fascynacji malarskich Kazimierza Śramkiewicza, [katalog wystawy], Gdańsk 1995, s. 20.
Wybrana bibliografia:
65 lat fascynacji malarskich Kazimierza Śramkiewicza, [katalog wystawy], Gdańsk 1995.
Kazimierz Śramkiewicz. Malarstwo, [katalog wystawy], Warszawa 1969.
Kazimierz Śramkiewicz. Malarstwo, [katalog wystawy], Słupsk 1979.
Kazimierz Śramkiewicz. Malarstwo, [katalog wystawy], Sopot 1989.
Giełdoń L., Jankiewicz-Brzostowska M., Kazimierz Śramkiewicz – tematy morskie, Gdańsk 2012.
Komendecki M., Muzyka jako temat plastyczny, „Litery: magazyn społeczno-kulturalny Wybrzeża”, 1970, nr 8, s. 23-24.
Sikorska-Nowacka B., Malarstwo Kazimierza Śramkiewicza, „Informator Muzeum w Grudziądzu”, 1970, nr 2 , s. 24-29.
Witz I., Plastycy Wybrzeża, Gdańsk 1969, s. 196-199.
Oprac. merytoryczne Joanna Dubielska
Koordynacja projektu Anna Polańska